ธนบัตรชำรุดไม่เป็นเงินที่ชำระหนี้ได้ตามกฎหมาย ตามพระราชบัญญัติเงินตรา พุทธศักราช ๒๕๐๑ มาตรา ๑๘ จำแนกไว้ 4 ลักษณะ ดังนี้
1) ธนบัตรครึ่งฉบับ คือ ธนบัตรที่ถูกแยกตรงกลางหรือใกล้กับกลางเป็นสองส่วนตามยืนเท่านั้น
หลักเกณฑ์การรับแลก – ให้รับแลกเปลี่ยนแต่ละครึ่งฉบับ ได้ครึ่งราคาของราคาเต็มของธนบัตรนั้น โดยต้องเขียนคำร้องการขอแลกเปลี่ยนธนบัตรชำรุด
2) ธนบัตรต่อท่อนผิด คือ ธนบัตรซึ่งมีส่วนของธนบัตรฉบับอื่นมาต่อเข้าเป็นฉบับเดียวกัน
หลักเกณฑ์การรับแลก – ถ้าไม่เกินสองท่อน แต่ละท่อนเป็นธนบัตรแบบและชนิดราคาเดียวกัน ให้รับแลกเปลี่ยนได้เต็มราคาของธนบัตรนั้น ในกรณีที่ธนบัตรชำรุดขาดออกจากกันมากกว่าสองท่อน จะต้องเขียนคำร้องการขอแลกเปลี่ยนธนบัตรชำรุด
3) ธนบัตรขาดวิ่น คือ ธนบัตรซึ่งมีส่วนหนึ่งส่วนใดขาดหายไป
หลักเกณฑ์การรับแลก – หากส่วนที่เหลืออยู่มีมากกว่าครึ่งฉบับ และสามารถพิสูจน์ได้อย่างชัดเจนว่าเป็นธนบัตรรัฐบาล และมีสภาพที่จะไม่เสียหายจากจัดส่ง ให้รับแลกเปลี่ยนได้เต็มราคาของธนบัตรนั้น
4) ธนบัตรลบเลือน คือ ธนบัตรที่มีเหตุทำให้อ่านข้อความหรือตัวเลขไม่ได้ความ
หลักเกณฑ์การรับแลก – หากการลบเลือนนั้น ไม่ถึงกับทำให้ไม่รู้ได้ว่าเป็นธนบัตรแท้จริง โดยให้รับแลกเปลี่ยนได้เต็มราคาของธนบัตรนั้น ซึ่งในกรณีนี้จะต้องเขียนคำร้องการขอแลกเปลี่ยนธนบัตรชำรุด เพื่อให้เจ้าหน้าที่ได้ทำการพิสูจน์ว่าเป็นธนบัตรรัฐบาล
สถานที่ติดต่อขอแลกเปลี่ยนธนบัตรชำรุด
ธนาคารออมสินทั่วประเทศ (ให้บริการในเวลาทำการทุกวัน)
ธนาคารพาณิชย์ทั่วประเทศ (ให้บริการเฉพาะวันพุธ ยกเว้นสาขาย่อยและสาขาในห้างสรรพสินค้า)
ขั้นตอนการขอแลกเปลี่ยน
1) กรณีแลกเปลี่ยนได้ทันที ได้แก่ ธนบัตรชำรุดมีเนื้อธนบัตรเหลืออยู่เกินกว่า 3 ใน 5 ส่วน และสามารถพิสูจน์ได้อย่างชัดเจนว่าเป็นธนบัตรรัฐบาล สามารถแลกเปลี่ยนได้เต็มตามราคาหน้าธนบัตร
2) กรณีต้องเขียนคำร้อง
– ได้แก่ ธนบัตรชำรุดครึ่งฉบับ ธนบัตรต่อท่อนผิด ธนบัตรขาดจนแยกจากกันมากกว่า 2 ส่วน ธนบัตรขาดวิ่นที่มีเนื้อน้อยกว่า 3 ใน 5 ส่วน หรือธนบัตรที่ต้องการการตรวจพิสูจน์จากเจ้าหน้าที่ผู้มีความชำนาญ
– ผู้ขอแลกต้องเขียนคำร้องขอแลกเปลี่ยนตามแบบที่กำหนด พร้อมแนบธนบัตรชำรุดและสำเนาสมุดบัญชีของท่าน (ธนาคารใดก็ได้) ยื่นต่อเจ้าหน้าที่ธนาคาร เพื่อนำส่งให้ ธปท. พิจารณาค่าแลกเปลี่ยน
– ธปท. จะแจ้งผลการพิจารณา และโอนเงินค่าแลกเปลี่ยนเข้าบัญชีออมทรัพย์ ตามที่ระบุไว้ในคำร้อง
สำหรับธนบัตรชำรุดที่ถูกไฟไหม้เกรียม ถูกสัตว์หรือแมลงกัดแทะ หรือเปี่อยติดกันเป็นปึกเป็นจำนวนมาก ซึ่งอาจได้รับความเสียหายระหว่างการจัดส่ง ผู้ขอแลกต้องดำเนินการดังนี้
1) นำธนบัตรไปแสดงต่อเจ้าหน้าที่ธนาคารและเขียนคำร้องไว้เป็นหลักฐาน พร้อมแนบสำเนาสมุดบัญชีของท่าน (ธนาคารใดก็ได้)
กรณีธนบัตรชำรุดที่เกิดจากไฟไหม้เกรียม ต้องแนบใบแจ้งความการเกิดเพลิงไหม้ด้วย
2) นำธนบัตรและใบคำร้องมาติดต่อขอแลกด้วยตนเอง ที่สายออกบัตรธนาคาร หรือศูนย์จัดการธนบัตร ธนาคารแห่งประเทศไทย
การขอแลกเปลี่ยนธนบัตรชำรุด ไม่เสียค่าธรรมเนียมใด ๆ ทั้งสิ้น
