เป็นที่ทราบกันดีว่า ไทยเรานิยมดื่มเครื่องดื่มสมุนไพรกันมาช้านาน ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นชาสมุนไพรไทยที่มีสรรพคุณให้ความอบอุ่นแก่ร่างกาย ช่วยฟื้นพิษไข้ หรือถอนพิษไข้ ซึ่งในประเทศอินโดนีเซียเองมีการรับประทานสมุนไพรเป็นอาหาร ประเภทเป็นเครื่องดื่มเช่นเดียวกับไทย แต่ในอินโดนีเซียจะเรียกว่าเมนูเครื่องดื่มนี้ "จามู" ส่วนของไทยเราเรียกว่า "ยาหมู่" นั่นเอง
เกี่ยวกับเรื่องนี้ ภญ.ดร.สุภาภรณ์ ปิติพร หัวหน้ากลุ่มงานเภสัชกรรม โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร ได้กล่าวถึง เครื่องดื่มยาหมู่ ถือเป็นนวัตกรรมจากภูมิปัญญาไทยและเป็นสมุนไพรอายุวัฒนะที่ทางอภัยภูเบศรได้พัฒนาต่อยอดเพื่อให้เหมาะสมกับร่างกายของคนในแต่ละวัย ไม่ว่าจะเป็น ยาหมู่สำหรับเด็ก ยาหมู่สำหรับสตรี ยาหมู่สำหรับบุรุษ หรือยาหมู่สำหรับผู้สูงอายุ โดยมีสูตรในการทำดังนี้
1.ยาหมู่สำหรับเด็ก
ส่วนประกอบสำหรับ 1 กระบอก คือ
-ยอดตาลหม่อน 7 ยอด
-ยอดเทียนกิ่ง 7 ยอด
-ยอดทับทิม 7 ยอด
-ขมิ้นอ้อย 7 ฝาน
-น้ำ 0.5 ลิตร
-น้ำผึ้งตามชอบ
-ต้นกระพังโหมหรือต้นตดหมูตดหมา สำหรับปิดฝากระบอก
-กระบอกไม้ไผ่ ขนาด 2 คืบ
วิธีเตรียม
1.ล้างกระบอกไม้ไผ่ด้วยน้ำสะอาด ผึ่งให้แห้ง
2.จากนั้นล้างขมิ้นอ้อยให้สะอาด ปอกเปลือก หั่นให้มีความหนา 0.5 เซนติเมตร
3.ล้างยอดเทียนกิ่ง ยอดตาลหม่อน ยอดทับทิม เด็ดส่วนยอดนับจากใบบนสุดมาประมาณ 5-7 ใบล้างต้นกระพังโหม จับมัดรวมกันเป็นจุก เอาให้ปิดกระบอกไม้ไผ่ให้แน่น
4.ต่อมานำขมิ้น ยอดตาลหม่อน ยอดเทียนกิ่ง ยอดทับทิม ใส่ลงกระบอกไม้ไผ่แล้วเติมน้ำลงไป โดยระวังอย่าเติมน้ำจนเต็มเพราะเวลาดงจะล้นหกออกมาได้
5.นำกระบอกไม้ไผ่ที่เตรียมแล้วไปดงโดยใช้ไฟอ่อน จนกระบอกไม้ไผ่เปลี่ยนสีและตรวจสอบวัตถุดิบจะเปลี่ยนจากสีเขียวเป็นสีน้ำตาลอ่อน
6.เมื่อเปลี่ยนสีแล้วให้นำยาออกมากรองด้วยผ้าขาวบาง และนำวัตถุดิบออกจากกระบอกไม้ไผ่ให้หมด สุดท้ายปรุงรสหวานด้วยน้ำผึ้ง ตามชอบ
2.ส่วนยาหมู่สำหรับสตรี
มีส่วนประกอบ คือ
-ยอ 2 ส่วน
-ฝาง 2 ส่วน
-มะขามป้อม 4 ส่วน
-สมอไทย 2 ส่วน
-สมอภิเภก 1 ส่วน
-รากสามสิบ 2 ส่วน
-รากเท้ายายม่อม 2 ส่วน
-ขมิ้นแห้ง 2 ส่วน
-รากตะไคร้ 2 ส่วน
-น้ำ 3 ลิตร
-น้ำผึ้งตามชอบ
วิธีเตรียม
-นำสมุนไพรแห้งทั้งหมดใส่ในหม้อต้มเติมน้ำสะอาดลงไปแล้วปิดฝา ตั้งไฟต้มเป็นเวลา 2 ชั่วโมง แล้วตรวจสอบสีน้ำสมุนไพร หากเป็นสีเข้มแสดงว่าใช้ได้ ให้นำมากรองเพื่อเอาแต่น้ำ สามารถปรุงรสด้วยน้ำผึ้งตามชอบ
3.ยาหมู่สำหรับบุรุษ
ส่วนประกอบ คือ
-อ้อยแดง 2 ส่วน
-เครือเขาแกลบ 4 ส่วน
-ข้าวเย็นเหนือ หรือ ยาหัว 1 ส่วน
-มะขามป้อม 4 ส่วน
-สมอไทย 2 ส่วน
-สมอภิเภก 1 ส่วน
-น้ำ 3 ลิตร
-น้ำผึ้งตามชอบ
วิธีเตรียม
-วิธีเตรียมยาจะคล้ายกับยาหมู่สำหรับสตรี คือ นำสมุนไพรแห้งใส่หม้อต้ม เติมน้ำลงไปแล้วปิดฝา ต้มเป็นเวลา 2 ชั่วโมง ตรวจสอบสีน้ำสมุนไพร หากเป็นสีเข้มก็ใช้ได้ กรองเอาแต่น้ำปรุงรสด้วยน้ำผึ้งตามชอบ
4.ยาหมู่สำหรับผู้สูงอายุ
ส่วนประกอบ คือ
-รากสามสิบ 2 ส่วน
-ยอ 2 ส่วน
-มะขามป้อม 4 ส่วน
-สมอไทย 2 ส่วน
-สมอภิเภก 1 ส่วน
-อบเชย 2 ส่วน ขมิ้น 1 ส่วน
-จันทน์เทศ 1 ส่วน
-ชะเอม 1 ส่วน
-น้ำ 3 ลิตร
-น้ำผึ้งตามชอบ
วิธีเตรียม
-นำสมุนไพรแห้งใส่หม้อต้ม เติมน้ำลงไป แล้วปิดฝา ต้มอย่างน้อยเป็นเวลา 2 ชั่วโมง แล้วจึงตรวจสอบสีของน้ำสมุนไพร หากเป็นสีเข้มก็ใช้ได้ จากนั้นนำมากรองสมุนไพรออกเอาแต่น้ำแล้วจึงปรุงรสด้วยน้ำผึ้งตามชอบใจ
จากสูตรดังกล่าวจะเห็นได้ว่า การทำยาหมู่ ของไทยนั้นทุกกรรมวิธีทุกขั้นตอนการทำล้วนละเอียดอ่อนแยบยล เช่น หากเป็นยาหมู่ของเด็ก จะใช้วิธีการดงด้วยกระบอกไม้ไผ่ เพื่อไม่ให้ยาเข้มข้นมาก เพราะการทำงานของตับและไตของเด็กยังไม่สมบูรณ์เท่าผู้ใหญ่ ส่วนยาหมู่ของผู้สูงอายุก็จะเน้นการให้ความชุ่มชื่นและความอบอุ่น เพราะความเชื่อของไทยที่ว่าผู้สูงอายุร่างกายจะแห้งและเย็น ดังนั้นยาหมู่ก็จะไปช่วยปรับตรงนี้
ขอขอบคุณที่มา : สยามธุรกิจ
